Czy prokrastynacja może być uzależnieniem? A może to, jak prokrastynujemy może powodować uzależnienie? Jak rozpoznać uzależnienie? Na te i inne pytania odpowiadał w czasie swoich wykładów w Akademii Humanitas profesor Mateusz Gola z Uniwersytetu Kalifornijskiego.
Wszak za uzależnienie uznamy taki stan, kiedy wykonywanie czynności uzależniających ma znaczny wpływ na naszą codzienność. Kwestia uzależnień dotyka wielu osób ze wszystkich środowisk społecznych. Szczególne zaniepokojenie budzi rosnąca liczba uzależnień wśród dzieci i młodzieży. Stąd też na gruncie lokalnym angażujemy się w przeciwdziałanie temu trendowi poprzez działania edukacyjne i profilaktyczne wśród naszej społeczności.
Diagnostyka i terapia - na otwarcie
Wykłady prof. Matusza Goli rozpoczął warsztat specjalistyczny „Wprowadzenie do diagnostyki i terapii uzależnień behawioralnych”. Przybyli słuchacze poznali charakterystykę uzależnień behawioralnych takich jak hazard, szczególnie online, nałogowe korzystanie z gier komputerowych, czy też kompulsywne zachowania seksualne.
- Uzależnienia behawioralne zostały w 2022 roku oficjalnie wprowadzone przez WHO do Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń. Jest to szczególnie istotne, w tym kontekście, że do takich uzależnień dochodzi coraz częściej, szczególnie w grupie nastolatków i osób młodych, których zżycie się ze smartphonem jest silniejsze - podkreśla prof. Mateusz Gola.
Stąd ważna jest tu terapia i zastosowane techniki terapeutyczne.
- Przed wdrożeniem terapii musimy rozpoznać czy młody człowiek jest uzależniony, czy też te zachowania wynikają z innej przyczyny np. środowiskowej, osobowościowej. Jeśli widzimy, że mamy do czynienia z uzależnieniem behawioralnym - sprawdzamy co działa - psychoterapia czy też terapia wspomagana farmakologicznie - dodaje Gola.
Ze względu na dynamicznie rozwijający się stan wiedzy na temat tych nowych problemów zdecydowana większość klinicystów i studentów psychologii oraz psychiatrii nie uczyła się na zgłębiała tego tematu w toku studiów.
Podczas warsztatu przeznaczonego dla studentów psychologii i praktykujących klinicystów prof. Mateusz Gola przedstawił najnowsze badania na temat mechanizmów uzależnień behawioralnych i metod ich diagnostyki. Wprowadził również uczestników warsztatów do konceptualizacji terapeutycznej i podstawowych metod pracy z osobami zmagającymi się z uzależnieniem behawioralnym.
Prokrastynacja - jak odkładać zadania z rozwagą
- Prokrastynuje, czyli odkłada zadania na później każdy z nas. Nawet ja! I nie wynika to z lenistwa, a z naszego poczucia komfortu i chęci do wykonania określonych zadań - mówi prof. Mateusz Gola.
I od razu zapewnia, że samo częste odkładanie zadań nie jest uzależnieniem, ale uzależnieniem już może być to, czym zastępujemy odłożone zadania np. grą komputerową, social mediami. Ponieważ jeśli odkładanie zadań na rzecz np. gry komputerowej, hazardu online pojawia się częściej i ma zgubny wpływ na wykonywaną przez nas pracę - pogarszające się oceny w szkole, niedokończone projekty w pracy co może skończyć się utratą pracy w wyniku niewykonania należycie obowiązków zawodowych - to ma już znamiona uzależnienia, które wymaga leczenia.
Podczas praktycznego warsztatu uczestnicy wspólnie z prof. Golą poznawali techniki zmieniające nastawianie do zadań, tak, aby zacząć odgruzowywać się z efektów prokrastynacji. Uczestnicy poznali kilka skutecznych technik pomagających krok po kroku zorganizować najważniejsze działania i co ważne zacząć je konsekwentnie realizować.
Substancje wspomagające terapię
Uzależnienia od substancji oraz zachowań dotykają w trakcie życia około 10% populacji ogólnej. Jednocześnie obecne metody terapii uzależnień są w stanie pomóc skutecznie i trwale zaledwie od 25 do 40% osób zmagających się z uzależnieniem. Poza nielicznymi wyjątkami takimi, jak np. terapia uzależnienia od opioidów, w ostatnich dekadach nie miały miejsca znaczące przełomy w rozwoju metod terapii uzależnień. W związku z tym coraz częściej dyskutuje się nad wykorzystaniem psychodelików (tj. psylocybina, LSD, czy ketamina) w terapii uzależnień.
- Niektóre z terapii muszą być wspomagane substancjami psychodelicznymi. I nie wynika to z nieumiejętności terapeuty, a z tego, że stan uzależnienia jest tak duży, że sama rozmowa, przyznanie, że ma się problem niewiele pomoże. Czy jest to chwilowy “hype”? Nie. To coś, co będzie nam towarzyszyło przez kolejne dekady i pomagało w poprawie jakości leczenia i osiąganiu rezultatów - podsumowuje prof. Mateusz Gola.
Kiedy porno nie jest sexy?
Co piąty nastolatek oglądał film pornograficzny choć raz w swoim życiu, ale co trzeci sięga po takie filmy częściej - kilka razy w miesiącu. Średni wiek, w jakim młodzi stykają się z pornografią to… 10 lat.
- Tak wczesne doświadczenie może wpływać na rozwój mózgu takiego dziecka. Szczególnie na rozwój ośrodków odczuwania przyjemności. A u dorosłego? Jest podobnie i tez prowadzi do uzależniania, które ma wpływ na kontakty seksualne z partnerem - mówi prof. Gola.
Oczywiście i tu dobór terapii oraz proces wychodzenia z uzależniania jest dobierany do predyspozycji osoby uzależnionej.
- Trwałość terapii przy uzależnieniu behawioralnym jest lepsza niż przy uzależnieniu np. od substancji psychoaktywnych. Spowodowane jest to tym, że w uzależnieniach behawioralnych mamy do czynienia ze zmianami zachowania, które następują pod wpływem danego czynnika. I gdy np. wrócimy do grania czy pornografii możemy to zmienić, odciąć się. W przypadku substancji psychoaktywnej musimy najpierw oczyścić organizm z jej działania. Przejść proces odstawienia i dopiero rozpocząć terapię właściwą - podsumowuje Gola.
Między przyzwyczajeniem a uzależnieniem jest cienka granica, której warto nie przekraczać. A gdy już ja przekroczymy to warto dać sobie pomóc, gdyż jak mówi stare porzekadło - im dalej w las, tym więcej drzew - zatem im silniejsze uzależnienie, tym trudniejszy proces zdrowienia. Wykłady profesora Mateusza Goli zapewne wielu klinicystom i specjalistom pomogły znaleźć nowe ścieżki w rozwoju terapii uzależnień behawioralnych w XXI wieku.
Projekt "O uzależnieniach XXI wieku. Prof. Mateusz Gola z Uniwersytetu Kalifornijskiego z wizytą w Akademii Humanitas" został dofinansowany przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię w ramach Programu „Metropolitalny Fundusz Wspierania Nauki” w latach 2022-2024
